Nguồn gốc

Chiếc Global Hawk đầu tiên cất cánh vào ngày 28 tháng 2 năm 1998.[4]

Bảy chiếc đầu tiên được thi công dưới chương trình Biểu diễn Khái niệm Công nghệ Tối tân (Advanced Concept Technology Demonstration - ACTD), được tài trợ bởi Cơ quan Dự án Quốc phòng Tiên tiến (DARPA) để khảo sát thiết kế và biểu dương khả năng của nó. Yêu cầu khả năng của RQ-4 tăng cao ở Trung Đông; vì thế, các máy bay nguyên mẫu được sử dụng triệt để bởi Không Quân Hoa Kỳ xuyên suốt Chiến tranh Afghanistan. Trong một bước đi rất kỳ lạ, chiếc máy bay bắt đầu được sản xuất với số lượng nhỏ trong khi vẫn đang được phát triển trong cả kỹ thuật và sản xuất. Chín chiếc máy bay loại Block 10, đôi khi được gọi là RQ-4A được sản xuất; trong số đó, hai được bán cho Hải Quân và thêm hai chiếc được gửi đến Iraq để hỗ trợ các chiến dịch tại đây. Chiếc Block 10 cuối cùng được giao vào ngày 26 tháng 6 năm 2006.[5]

Để có thể tăng cường khả năng của nó, khung máy bay được thiết kế lại với phần mũi và hai cánh được kéo dài. Chiếc máy bay cải tiến, bí danh RQ-4B Block 20,[6] có thể mang bên trong một trọng lượng 3,000 pounds. Các cải tiến được giới thiệu cùng với chiếc máy bay Block 20 đầu tiên, chiếc Global Hawk thứ 17 từng được sản xuất, được đưa ra trước công chúng trong một buổi lễ vào ngày 25 tháng 8 năm 2006.[7] Chuyến bay đầu tiên của Block 20 từ Nhà máy số 42 của Không Quân tại thành phố Palmdale, bang California đến Căn cứ Không Quân Edwards diễn ra vào ngày 1 tháng 3 năm 2007. Thử nghiệm trên chiếc Block 20 bắt đầu từ năm 2008.[8]

Phiên bản cho Hải Quân

Hải Quân Hoa Kỳ nhận được hai chiếc Block 10 để khảo sát tính năng trinh sát trên biển, số hiệu N-1 (BuNo 166509) và N-2 (BuNo 166510).[9] Khả năng này được đưa ra trình diễn tại khu biệt lập được cấu hình riêng cho Hải Quân tại Căn cứ Không Quân Edwards trong nhiều tháng, sau đó chiếc máy bay được chở bằng phà đến Trạm Không Lực Hải Quân Sông Patuxent ngày 28 tháng 3 năm 2006 và bắt đầu chương trình Biểu diễn Khả năng Trên biển Global Hawk (Global Hawk Maritime Demonstration -GHMD). Phi đoàn VX-20 thuộc Hải Quân được giao nhiệm vụ vận hành hệ thống GHMD.[10][11]

Hệ thống GMHD có tham gia trong Tập trận Vành đai Thái Bình Dương (Rim of the Pacific - RIMPAC) lần đầu tiên vào tháng 7 năm 2006. Mặc dù các phi vụ của chiếc máy bay trong khuôn khổ RIMPAC chỉ ở trong phạm vị Hawaii, máy bay được điều hành từ Căn cứ Edwards, yêu cầu hệ thống phải bay 2,500 dặm (4,000 km) để đến khu vực hoạt động. Bốn chuyến bay được thực hiện dẫn đến thành tích hơn 24 giờ bám biển trinh sát khi cùng lúc đó kết hợp hoạt động với tàu sân bay USS Abraham Lincoln (CVN-72) và tàu đổ bộ tấn công USS Bonhomme Richard (LHD-6). Là một phần của dự án, Global Hawk được giao nhiệm vụ quan sát tổng quát và nắm rõ tình hình trên biển, dò mục tiêu và hỗ trợ hình ảnh trực tiếp cho hàng loạt các cuộc tập trận. Trong suốt quá trình đó, các hình ảnh từ Global Hawk được tải trực tiếp đến Trạm Không lực Hải Quân Sông Patuxent để xử lý trước khi được gửi lại cho các hạm đội ngoài khơi Hawaii.[12]

Northrop Grumman có đề xuất một phiên bản của RQ-4B trong một cuộc thi tranh hợp đồng sản xuất máy bay không người lái trong chương trình Giám sát Hàng hải Diện rộng (Broad Area Maritime Surveillance - BAMS) của Hải Quân Hoa Kỳ. Ngày 22 tháng 4 năm 2008, Hải Quân công bố thiết kế thắng cuộc là Northrop Grumman RQ-4N, đi kèm theo đó là một hợp đồng trị giá 1.16 tỷ USD.[13] Tháng 9, 2010, RQ-4N được chính thức đổi tên thành MQ-4C. [14]

 Ngày 11 tháng 6 năm 2012, một chiếc RQ-4A của Hải Quân bị rơi gần thành phố Salisbury, đông nam bang Maryland trong một chuyến bay tập huấn từ Trạm Không lực Hải Quân Sông Patuxent.[15][16][17]

Phiên bản MQ-4C của Hải Quân khác với RQ-4 của Không Quân chủ yếu là ở phần cánh. Trong khi Global Hawk luôn ở trên cao để tiến hành hoạt động do thám, trong lúc đó, Triton bay đến mốc 50,000 ft để có tầm nhìn rộng khắp trên một khu vực và sau đó có thể hạ xuống 10,000 ft để nhận diện một mục tiêu. Hai cánh của Triton được thiết kế để có thể chịu được lực căng khi hạ độ cao nhanh chóng. Mặc dù có thiết kế cánh khá giống với Global Hawk, cấu trúc cánh bên trong của Triton được gia cố mạnh hơn và có các tính năng mới như khả năng chống đóng băng cùng với lớp bảo vệ va đập và sét đánh.[18]

Tăng chi phí và sự thu mua

Chi phí phát triển của dự án tăng đáng kể dẫn đến việc hệ thống Global Hawk có khả năng sẽ bị hủy bỏ. Mỗi đơn vị, vào giữa 2006, có giá tăng đến 25% giá dự tính ban đầu, gây ra bởi cả việc cần phải sửa lỗi thiết kế cũng như gia cố khả năng hoạt động của hệ thống. Điều này dẫn đến một số lo ngại về việc Quốc hội có khả năng dừng chương trình nếu lợi ích quốc phòng không được thỏa mãn.[19][20] Dù vậy, tháng 6 năm 2006, chương trình Global Hawk được tổ chức lại. Sự hoàn tất trong việc đưa ra một báo cáo đánh giá hoạt động của Không Quân được hoãn lại từ tháng 8 năm 2006 đến tháng 9 năm 2007 do các chậm trễ trong sản xuất và phát triển. Báo cáo này được chính thức đưa ra vào tháng 3 năm 2007 và thời hạn sản xuất 54 máy bay đã được đặt kéo dài thêm hai năm đến năm 2015.[21]

Tháng 2, 2011, Không Quân giảm số lượng máy bay RQ-4 loại Block 40 từ 22 chiếc xuống còn 11 chiếc để giảm bớt chi phí.[22] Tháng 6, 2011, Ban Kiểm định và Khảo sát Hoạt động thuộc Lầu Năm Góc (Director, Operational Test and Evaluation - DOT&E) cho rằng RQ-4B "không hiệu quả" cho nhiệm vụ của nó vì vấn đề về mức độ tin cậy.[23]

Tháng 6, 2011, Global Hawk được chứng nhận bởi Bộ trưởng Bộ Quốc phòng cho rằng nó rất quan trọng đối với an ninh đất nước sau khi luật tu chỉnh Nunn-McCurdy bị phá; Bộ trưởng nói: "Global Hawk rất quan trọng đối với an ninh quốc gia; không hề có một lựa chọn thứ hai để thay thế Global Hawk có khả năng chấp nhận được mà giá cả lại thấp hơn; Các nhiệm vụ một năm của Global Hawk có giá trị 220 triệu USD ít hơn so với máy bay U-2 trong một nhiệm vụ tương tự; U-2 không thể nào mang cùng lúc các cảm biến như Global Hawk; và nếu kinh phí bị cắt bỏ, Global Hawk có ưu tiên cao hơn các chương trình khác." [24]

Ngày 26 tháng 1 năm 2012, Lầu Năm Góc tuyên bố hủy kế hoạch thu mua máy bay Global Hawk hệ Block 30 khi hệ thống được chứng minh có giá thành hoạt động cao hơn và các cảm biến kém nhạy hơn chiếc máy bay U-2 đang hiện hữu.[25][26] Đồng thời, kế hoạch tăng mức thu mua loại Block 40 cũng đồng thời được công bố.[27][28] Ngân sách trong năm tài chính 2013 của Không Quân được đề nghị phải ngừng chi cho loại Block 30, nhưng do Đạo luật Ủy quyền Quốc phòng cho năm tài chính 2013 bắt buộc phải kéo dài hoạt động của các máy bay hệ Block 30 cho đến cuối năm 2014.[29] Kế hoạch của Không Quân bao gồm việc đặt 45 máy bay RQ-4B Global Hawks cho đến 2013.[2] Cho đến khi nghỉ hưu khỏi Bộ Chỉ huy Không chiến thuộc Không Quân Hoa Kỳ, ông Hostage nói về việc chiếc máy bay U-2 bị thế chỗ bởi hệ thống rằng: "Các cấp chỉ huy đã phải chịu khổ trong tám năm và khả năng của một chiếc máy bay mà họ cần nhất chỉ được đáp ứng có 90 phần trăm." [30]

Từ 2010-2013, giá để vận hành một chiếc Global Hawk giảm đến 50%. Năm 2010, chi phí cho mỗi giờ bay là 40,600$. Hỗ trợ hậu cần của các nhà thầu chiếm đến gần hết tổng chi phí mỗi giờ bay, là 25,000$ mỗi giờ. Đến giữa năm 2013, giá cho mỗi giờ bay chỉ còn 18,900$, với phí hậu cần giảm còn 11,000$ mỗi giờ. Giá cả có phần giảm là do nhịp sử dụng cao, do đó chi phí hậu cần và hỗ trợ được dàn trải khắp số lượng lớn giờ bay.[31]

EuroHawk

Không Quân Đức (Luftwaffe) đặt đơn hàng một loại riêng của RQ-4B, được trang bị hệ thống cảm biến đặc biệt với bí danh EuroHawk. Chiếc máy bay được dựa trên nguyên bản RQ-4B Block 20/30/40 và được trang bị một hệ thống Tình báo Điện tử (Signal Intelligence - SIGINT) được chế tạo bởi Tập đoàn Phòng không và Không gian châu Âu (European Aeronautic Defence and Space Company N.V. - EADS); được lên kế hoạch sẽ lấp đầy yêu cầu của Đức trong việc thay thế máy bay trinh sát điện tử đã lỗi thời Dassault-Breguett Atlantique của Không lực Hải Quân Đức (Marineflieger). Hệ thống cảm biến của EADS bao gồm sáu bộ cảm biến nằm trên sáu giá treo trên cánh;[32] được biết các bộ cảm biến có thể được sử dụng trên các hệ thống khác, bao gồm cả máy bay có người lái.[33]

Chiếc EuroHawk đầu tiên được đưa ra trước công chúng vào ngày 8 tháng 10 năm 2009 và chuyến bay đầu tiên được thực hiện vào ngày 29 tháng 6 năm 2010.[34] Nó trải qua hàng tháng thử nghiệm bay tại Căn cứ Không Quân Edwards.[35] Ngày 21 tháng 7 năm 2011, chiếc EuroHawk đầu tiên cập cảng tại Manching, Đức; ngay sau đó nó được lên kế hoạch lắp đặt hệ thống cảm biến và được thử nghiệm chuyên sâu thêm và các phi công được huấn luyện cho đến quý I, 2012. Luftwaffe dự tính sẽ đặt chiếc máy bay vào tay của Phi đoàn Trinh sát số 51.[36] Giai đoạn phát triển của chủng loại này khá phức tạp. Năm 2011, Bộ Quốc phòng Đức hiểu khá rõ các khó khăn trước mắt nếu muốn đăng ký hợp pháp giấy phép bay trong không phận châu Âu.[37] Trong suốt quá trình thử nghiệm bay, các vấn đề với hệ thống điều khiển bay của EuroHawk được phát hiện; và quá trình đăng ký giấy phép của Đức cũng gặp khó khăn khi công ty Northrop Grumman từ chối chia sẻ các thông số kỹ thuật của chiếc máy bay để Đức có thể tiến hành khảo sát.[33]

Ngày 13 tháng 5 năm 2013, truyền thông Đức đưa tin rằng EuroHawk sẽ không thể được đăng ký dưới luật của Tổ chức Hàng không Dân sự Quốc tế (Internation Civil Aviation Organization - ICAO) mà không có một hệ thống chống va chạm trên máy bay; do đó ngăn cản bất cứ nhiệm vụ nào bên trong không phận châu Âu hay không phận của bất cứ nước thành viên ICAO nào.[38][39] Chi phí bổ sung để đăng ký giấy phép được biết lên đến 600 triệu Euro (780 triệu USD).[40] Ngày 15 tháng 5 năm 2013, chính phủ Đức tuyên bố đình chỉ ngay lập tức chương trình, một phần cũng do hàng loạt khó khăn trong quá trình đăng ký giấy phép.[41] Theo báo cáo, chi phí bổ sung để phát triển một loại EuroHawk đạt chuẩn đăng ký có thể không bảo đảm quyết định cuối cùng của quá trình đăng ký.[42] Bộ trưởng Quốc phòng Đức Thomas de Maizière có nói EuroHawk "rất quan trọng" cho Đức năm 2012, nhưng sau đó đề cập đến dự án như "một cơn ác mộng không có kết" trong tuyên bố năm 2013 của ông tại Bundestag. Tổng chi phí của dự án bị hủy lên đến 562 triệu Euro. Northrop Grumman và EADS đã mô tả các báo cáo về các vấn đề với hệ thống điều khiển bay và chi phí cao của quá trình đăng ký giấy phép "không thực"; cả hai đều phát biểu rằng mục đích chính của cả hai là cung cấp một kế hoạch với giá cả phải chăng để có thể hoàn thành được thử nghiệm bay trên chiếc EuroHawk và sản xuất bốn chiếc máy bay còn lại.

Ngày 8 tháng 8 năm 2013, EuroHawk lập một kỷ lục bay bằng cách bay xuyên không phận châu Âu trong 25.3 giờ, đạt độ cao 58,600 feet (17,900 m). Đây là chuyến bay dài nhất của một chiếc máy bay không người lái có trọng lượng 30,000 pounds (14,000 kg) qua vòm trời châu Âu mà không tiếp nhiên liệu trên không.[43]

Ngày 5 tháng 10 năm 2013, được biết Bộ trưởng Quốc phòng Đức Ursula von der Leyen dự tính sẽ đưa chương trình EuroHawk trở lại một lần nữa, để có thể thực nghiệm khả năng của nó trong các sứ mệnh trinh sát trong một khoảng thời gian dài với độ cao lên đến 20,000 m (66,000 ft). Các cố gắng trong việc thử nghiệm hệ thống trinh sát của EuroHawk trên một chiếc máy bay Airbus và một chiếc máy bay không người lái của Israel đã có kết quả không thành. Hệ thống trinh sát sẽ được sử dụng bởi Lực lượng Quốc phòng Liên bang Đức (Bundeswehr) để phát hiện, giải mã và có thể gián đoạn tín hiệu liên lạc của đối phương. Nếu thực nghiệm thành công, một hệ thống sẽ được mua, có thể sẽ "giống" như Global Hawk của Mỹ. Đức hiện đang dự tính sẽ cài đặt một hệ thống SIGINT vào một phiên bản của MQ-4C Triton Hải Quân Hoa Kỳ thuộc dự án EuroHawk. Lý do chính của hành động này là vì việc này cho phép các cảm biến tình báo điện tử và liên lạc có thể được lắp đặt một cách dễ dàng mà trong khi đó có thể gặp hàng loạt trở ngại nếu thực hiện trên một chiếc máy bay thay thế. Nó đã có một hệ thống chống đống băng và chống sét hoàn chỉnh, và được sản xuất với mục tiêu chính để có thể dễ dàng được chấp nhận trong không phận dân sự, đạt được chuẩn STANAG 4671 đã từng ngăn cản bước tiến và là nguyên nhân cái chết của dự án EuroHawk.[44]